In vier stappen naar een gelukkiger werkleven (1)

Of je nu aan de deur gezet wordt of zelf de benen neemt: ontslag brengt altijd een pak onzekerheden met zich mee. Hoe je het ook draait of keert: je werk is niet alleen een manier om geld te verdienen, het is een deel van je leven. In ‘Hoera, ontslag!’ toont ervaringsdeskundige en coach Rilla Lysens hoe ontslag ook het begin van iets nieuws kan zijn. Ze verloor zelf haar job bij een collectief ontslag, zette al haar collega’s aan de deur en ontsloeg dan zichzelf. Haar boek is er voor wie op zoek is naar de juiste flow: goed in je vel, rustig in je hoofd, lekker in je carrière en content in je leven.

Uit dat idee is de “B(e)STA” -methode geboren. Een simpel woord, om je eraan te herinneren dat omgaan met ontslag niet op 1,2,3 kan. Ook niet als je zelf beslist de stekker eruit te trekken.

De B staat voor Breath: denk eraan dat je moet blijven ademen! Met andere woorden, in tijden van verandering is het erg belangrijk om goed voor jezelf te zorgen.
De S staat voor Stop: sta even stil bij wie je bent en wat je wil. Een ontslag is een ideaal moment om te reflecteren en bij jezelf thuis te komen. Stort je niet meteen in een volgende uitdaging uit angst of gewoon omdat het gemakkelijk is. Sta stil en zet bewust je volgende stap in de juiste richting.
De T staat voor Think: ontdek jouw gedragspatronen en manier van denken. Ervaar hoe ze je leven sturen. Leer hiernaar te kijken vanop een afstand en beslis dat je vanaf nu bewust gaat kiezen wat je denkt en dus ook wat je doet.
De A tenslotte staat voor Act: tijd voor actie! We kijken samen wat jouw excuses nog zijn om niet in actie te komen en zetten concrete stappen.

Breath

Deze week zoemen we in op de B van Breath: blijven ademen. Let it rain.

De eerste tijd is een ontslag zwaar. Je voelt je onrecht aangedaan. Je voelt je onzeker en soms zelfs angstig. “Een pion”, “een nummer”, “met het huisvuil buitengezet”. Zo kan ik nog een paar uitspraken opnoemen die ik hoorde in de gangen en de kantine in de weken na ons ontslag.

Langs de andere kant zie ik in mijn coachingpraktijk dagelijks mensen die niet ontslagen zijn, maar die wel vastzitten in hun werk. De “gouden kooi” houdt hen gevangen, soms met uitputting of burn-out als gevolg, soms met verveling of bore-out als gevolg. Steeds meer mensen voelen immers dat hun job hen niet meer past. Ze willen weg, ze willen ademruimte, vrijheid. Maar ze durven niet. In een artikel in De Standaard van augustus 2016 las ik dat de bucketlist van de gemiddelde 40-er ook het item “ontslag (durven) nemen” bevat…

En toch is de storm aan emoties bij een ontslag niet te onderschatten. Je kan het vergelijken met een rouwproces, een proces van verlies. Psychiater Elisabeth Kübler-Ross bracht als eerste de emotionele reacties tijdens het proces van rouwverwerking in kaart. Die rouwcurve is ook van toepassing bij mensen die een negatieve verandering op een ander vlak ondergaan, bijvoorbeeld bij het verlies van je job.

Fase 1: Ontkenning

Bij een ontslag dat op voorhand is aangekondigd, waarbij werknemers nog een tijd doorwerken, zie je dit fenomeen wel vaker. Sommige werknemers doen de eerste weken verder alsof er niets aan de hand is. Ze ontkennen nog even de realiteit (omdat die soms ook nog op afstand is) en focussen zich op de (tijdelijk) onveranderde situatie. Maar zelfs als je een verandering ziet komen, of ze dient zich vlak voor je neus aan, bestaat de kans dat je het eerst gewoon niet wil zien.

Fase 2: Boosheid (schok & woede)

Sommige medewerkers worden openlijk boos. Sommigen op elkaar, sommigen op de lokale verantwoordelijke van de plaatselijke site. Sommigen op HR, dus op mij. Zelfs al was ik niet betrokken in het proces, de woede en boosheid moest zich op een bepaalde manier naar iemand richten. Enkelingen spraken over staken. Onze moederbedrijf, met hoofdzetel in Breda, werd de brenger en de verpersoonlijking van al het kwaad. De Nederlandse collega’s waren niet meer welkom op onze site. Stefaan stormt mijn kantoor binnen met het verwijt dat ik dit al langer wist en geen moer geef om de medewerkers. Enkele anderen komen hun woede ten opzichte van het management bij mij botvoeren.

Fase 3: Onderhandelen

Medewerkers spraken over hoe lang ze nog wilden blijven en over welke taken ze al dan niet nog wilden doen. Erg letterlijk begon in die periode ook de onderhandeling over het sociaal plan.

Werknemers die over hun eerste boosheid heen zijn, onderhandelen vaak om nog een periode te blijven, ze bedenken alternatieven en proberen die situatie nog zo goed mogelijk naar hun hand te zetten.

Fase 4: Depressie/Apathie

Onder de collega’s kon ik duidelijk zien dat een aantal medewerkers zwaar te lijden hadden onder de sluiting. Ooit nog gestart 25 jaar geleden aan de band, nog handmatig de eerste doosjes gevuld. Een enorme werkethiek, een grote fierheid over hun product. Enkelingen huilen als er weer een deel van de productie wordt opgehaald. Anderen worden afstandelijk. Ze sluiten zich af van het gegeven en het lijkt soms wel alsof er zombies in de gangen rondlopen…
Wanneer alles in kannen en kruiken is, kan er alsnog een groep mensen zijn die in een depressie geraakt. Het besef van nieuwe en vaak ongewenste situaties leidt ertoe dat zij tijdelijk in een passieve en emotionele staat belanden… Depressie is hiervoor een wat zwaar woord. Apathie past in vele gevallen beter. Medewerkers “zien het niet meer zitten” en vervallen in een staat van tristesse of non-activiteit.

Fase 5: Acceptatie

In ons bedrijf leidde deze periode zich in door allerlei items die ons bedrijf begonnen te kleuren. Zo stond er plots een echte doodskist aan de receptie. Een zwarte kist, met groot kruis en een rouwregister. Op de kist lagen bloemen en een doodsbrief, met geboorte- en sterftedatum. “Melden u met grote droefheid het overlijden van Frisk, haar kinderen…”. Alle namen van de medewerkers stonden vermeld. Er werden gedichten geschreven en echte rouwkaartjes gemaakt. De handtekening onder de e-mails van de medewerkers waren in rouwstijl en uitgerust met een doodskistje. In de gangen hingen posters van het bekende muntjesdoosje als doodskist.

Medewerkers huilden en toonden verdriet, maar gingen ook weer aan de slag. Meer en meer begon het gevoel te leven dat “het niet aan hen zou liggen” dat we moesten sluiten.

Gun jezelf ook alle mogelijke emoties, gevoelens en fases. Het is menselijk en heel individueel. Vergelijk jezelf dus niet met een collega, vriend of kennis “die beter om kon gaan met zijn of haar ontslag”. Gun jezelf de nodige down-time. En zorg voor jezelf! Praat met iemand, probeer voldoende te slapen en gezond te eten. Laat je emoties er zijn… Je hebt ze nodig om door dit proces te geraken. Alleen zo kan je daarna aan de slag met een opgeruimde geest, die terug mogelijkheden ziet.

Meer weten?

“Hoera, ontslag!” werd uitgegeven bij www.borgerhoff-lamberigts.be en is te verkrijgen in de boekhandel of via bol.com

Rilla Lysens is Coach & Trainer. Met haar bedrijf Bloom Coaching & Development begeleidt ze mensen en organisaties die op zoek zijn naar meer mentale fitheid. Samen met Make me Fly! helpt ze werknemers en bedrijven leven en werk in te richten volgens waarden en talenten, om zo meer ‘goesting’ te brengen in het (werk)leven.