Kan je veranderen in een ochtendmens?

De structuur van het kantoorleven is nog altijd gericht op de ochtendstond. Elke dag moeten we vroeg uit bed, zeker als er nog lange files staan te wachten. Kan je effectief veranderen in een ochtendmens of steekt de biologie daar een stokje voor? We vragen het aan slaapwetenschapper Johan Verbraecken (UZ Antwerpen).

Bestaat er zoiets als ochtend- en avondmensen?

Johan Verbraecken: “Zeker. Zo’n 80% van de bevolking heeft een gemiddeld slaapritme, maar al de rest is een uitgesproken ochtend- of avondtype. Zij zullen hun hele leven een vroege vogel of een nachtuil blijven. Veel avondmensen vinden het oprecht moeilijk om vroeger te gaan slapen, ook al moeten ze er ’s ochtends vroeg uit. Op termijn kan dat problemen geven op het werk: minder concentratie, meer automatisch gedrag, minder creativiteit,…”

Kan je je interne klok zelf wat ‘manipuleren’ en veranderen van een ochtendmens in een avondmens?

“Dat kan. Een goede manier is om je slaapritme langzaam maar zeker te verschuiven. Ga elke dag een beetje vroeger slapen en sta een beetje vroeger op, tot je op het gewenste tijdstip zit. Bij extreme avondtypes kan lichttherapie helpen, een wetenschappelijk onderbouwde methode. Zij moeten een paar uur voor het slapengaan melatonine innemen, wat een invloed heeft op het slaap-waakritme, en ’s ochtends moeten ze voor een lichtlamp gaan zitten. Deze therapie maakt het mogelijk om je bioklok te ‘resetten’.”

Is dat allemaal niet nogal drastisch?

“Het zijn inderdaad dingen die je niet zomaar doet. Je hebt er wel wat medische begeleiding voor nodig. Maar ik ben er zeker een voorstander van. Een lichtlamp kost ongeveer 250 euro: vrij betaalbaar voor iets dat een serieuze impact kan hebben op je leven.”

Heeft u nog wat instant slaaptips voor aspirant-ochtendmensen?

“Kom veel buiten! Licht bepaalt immers mee ons slaap-waakritme. Ga ’s avonds slapen met de gordijnen open, zodat je ’s ochtends meteen een lichtbad krijgt. Slaap je liever in het donker, doe dan de ramen open van zodra de wekker afgaat. Zeker op korte winterdagen is het belangrijk om overdag buiten te komen: buitenlicht is immers veel sterker dan het licht binnen. Avondtypes kunnen best niet te laat sporten, want dan gaan ze hun ritme bestendigen. En gebruik geen slaapmiddelen, want die werken maar tijdelijk door het gewenningseffect.”

Waarom gaan pubers en twintigers meestal later slapen?

“Het is een fenomeen dat we al lang kennen, maar een concrete verklaring is er niet. Men heeft lang gedacht dat het cultureel en sociaal bepaald was, omdat jongeren bijvoorbeeld meer uitgaan dan vijftigers. Maar dat is het niet: het latere slaapritme is ook vastgesteld bij jonge mensen die nooit uitgaan. Het gaat wel degelijk om een puur biologisch proces. Ons bioritme evolueert in de jonge jaren naar de latere uren, terwijl we bij vijftigplussers veel meer ochtendtypes zien.”

Heeft een twintiger het ’s ochtends dan moeilijker op het werk dan een vijftiger?

“Volgens de wetenschap zou je dat inderdaad kunnen stellen. Al loopt het voor de meeste jonge mensen niet zo’n vaart.”

Gerlinde De Bruycker